Böbrek Taşları ve Tedavisi
Böbrek Taşları ve Tedavisi nedir? Böbrek taşı sorunu sık görülen ve ağrılı böbrek hastalıkları arasındadır. Erkeklerin %10’unda, kadınların ise %3’ünde hayatlarının bir döneminde bunu yaşar. Ve çoğu insanda, daha sonra yine taş gelişme olasılığı yüksek olduğundan hastalık kronikleşebilir.
Böbrekler vücudun iltihaplanma riski yüksek olan organlardır. Üreter adı verilen dar tüplerle mesaneye bağlanırlar. Böbrekler kanı süzer ve faydalı maddeleri vücuda geri gönderir, zararlı maddeleri idrarla dışarı atar. Böbrekten geçen idrar, mesanede toplanır sonra üretra adı verilen bir tüp aracılığıyla vücudu terk eder.
Böbrek taşları, bazı minerallerin ve diğer maddelerin böbrekte birikmesi ve katı parçacıklar halinde atılmasıyla oluşur. Normal şartlar altında idrardaki çeşitli kimyasallar bu bozulmayı engeller. Ancak bazen bu koruyucu mekanizma etkinliğini kaybeder. Oluşan partiküller küçük ise semptomsuz idrarla atılır. Daha büyük ise böbrek veya idrar yollarında sıkışıp ağrıya neden olabilir. Böbrek Ağrısı Nedenleri nelerdir?
Beş çeşit böbrek taşı vardır:
- Kalsiyum oksalat ve kalsiyum fosfat taşları: Görülen en yaygın taşlardır ve görülen tüm taşların %80’ini oluşturur. Herhangi bir nedenle idrarda kalsiyum ve diğer minerallerin konsantrasyonu artarsa, önce kristaller oluşur, ardından küçük taşlar ve ardından büyük taşlar oluşur.
- Struvit taşları: Magnezyum, amonyum ve fosfat tuzlarından oluşur. Kadınlarda daha sık görülür ve idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle oluşur.
- Ürik asit taşları: Bunlar, protein metabolizmasının bir ürünüdür ve ürik asidi vücutta biriktir daha çok gut hastalarında görülür.
- Sistin taşları: Proteinlerde bulunan bir amino asit olan sistin’in böbrekte, nadir görülen bir genetik bozukluk nedeniyle fazla miktarda birikmesiyle oluşan taşlardır.
Böbrek Taşı İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Risk faktörü, hastalık olasılığını artıran bir durum olarak tanımlanabilir. Böbrek taşı hastalığı, aşağıda listelenen risk faktörleri olmadan da ortaya çıkabilir. Listelenen risk faktörlerinden herhangi biri bulunursa, ilgili riski azaltmak için hangi önlemlerin alınacağını öğrenmek için doktorunuza danışın.
- Yaşam tarzı ve kişisel faktörler
- Yüksek kalsiyum alımı
- Yüksek D vitamini alımı
- Uzun süreli hareketsizlik
- Obezite
- Bazı hastalıklar
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Hipertansiyon
- Böbrek taşı öyküsü
- Crohn hastalığı
- Gut
- Ülseratif kolit
- Hipertiroidizm
- Bazı kanserler
- Cinsiyet
- Ailede böbrek taşı veya gut öyküsü
- Etnik köken
- Antasitler
- İlaçlar
- Bazı diüretikler
- Bazı kemoterapi ilaçları
- Tiroid ilaçları
- Bazı steroidler
Erkeklerin kalsiyum ve ürik asit taşları geliştirme olasılığı daha yüksektir. Kadınların da strüvit taşı geliştirmesi daha olasıdır.
Böbrek taşlarının genellikle ilk belirtisi şiddetli ağrıdır. Bu ağrı genelde taş idrar yolunun bir kısmını bloke ettiğinde veya hareket ettirdiğinde ortaya çıkar. Taşın konumuna bağlı olarak ağrı kasık ve iç uyluklara yayılarak bulantı ve kusmaya sebep olabilir. Taş idrar yollarında tahrişe neden olduysa idrarda kan görülebilir.
Böbrek taşı belirtiler aşağıdakiler gibi olabilir:
- Şiddetli bel ağrı ağrısı
- İdrarda kan
- Ateş ve titreme (enfeksiyon belirtileri)
- Kusma
- Kötü kokulu idrar
- İdrar yaparken yanma
Böbrek taşı teşhisi için yapılacak testler
Direkt üriner sistem grafiği (DUSG) veya ultrason: Bu testler sayesinde taşın yeri belirlenebilir. Ultrason, ses dalgalarını kullanarak ayrıntılı görüntüler elde etme yöntemidir.
İntravenöz pyelogram (IVP): Bu test, damara radyoopak bir maddenin enjekte edilmesini içerir. Bu madde sayesinde idrar yolu film üzerinde görünür hale gelir.
Bilgisayarlı tomografi (BT): Bu prosedür, iç organları ayrıntılı olarak görüntülemek için kullanır. DUSG’de gözden kaçan taşlar BT ile tespit edilebilir. Kan testleri: Böbrek taşı oluşumuna sebep olabilecek faktörleri belirlemek için kullanılır (yüksek Ca ya da ürik asit seviyeleri ve enfeksiyon varlığı)
İdrar testi: Toplanan idrar kalsiyum ve oksalat gibi maddeler açısından kontrol edilir, bunlar incelenir taş oluşumuna ve asitliğe yatkınlık sağlayan maddelerdir .
Böbrek Taşı Tedavisi Nasıl Olur?
Böbrek taşlarının çoğu idrar yollarından sorunsuz geçer. Bunu kolaylaştırmak için doktorlar genellikle şu tavsiyelerde bulunur:
- Günde 2 litre su için
- Gerekirse ağrı kesici alın
- Düşen taşın türünü bilin ve tedaviyi planlamak için saklayın
- Ameliyat
- Taşın konumuna ve boyutuna bağlı olarak müdahale olmadan takibe karar verilebilir. Kendiliğinden düşebilecek olanlar bu grupta sınıflandırılırlar.
- Taş kırma yöntemi: Vücut dışından bir şok dalgası oluşturulup taşın odaklandığı yerde kırılması esasına dayanır, genel anestezi altında ya da anestezisiz olarak uygulanabilir. Ciltte herhangi bir kesi gerekmez.
- Cerrahi: Taşın şekli, pozisyonuna ve boyutuna göre değişir.
- Endoskopik cerrahi: İdrar yollarındaki taşların, endoskop adı verilen, ince hafif, içinden aletlerin binoküler olarak çeşitli yardımlarla geçirilebildiği optik cihazlarla, kırılarak veya doğrudan yakalanması işlemidir. Anestezi gereklidir.
- Perkütan cerrahi: Böbrek taşları için, açık bir ameliyat olarak böbrek dokusuna zarar vermeden hastanın sırtından böbreğe itilen kalın, kalem boyutunda bir kılıfın içinden endoskoplar kullanılarak taşlar kırıklı veya kırıksız olarak çıkarılır. Anestezi gereklidir.
- Açık ameliyat: Burada taşın konumuna göre deride bir kesi yapılarak, vücudun katmanları kesilerek ve gerekli organa (böbrek, mesane) bakılarak taşlar çıkarılır. Anestezi gereklidir.
Bu yöntemlerin başarısı taşın boyutuna, konumuna, sertliğine ve daha önce bir operasyon yapılıp yapılmadığına bağlıdır.