Amenore nedir?
Amenore nedir? Amenore, ikincil cinsel özelliklerin (göğüs, koltuk altı ve kasık kıllarının 14 yaşına kadar gelişmemesi) veya bunların gelişmesine rağmen ilk adet döneminin olmaması olarak tanımlanır. Normal adet gören bir kadında 3 siklus süresi boyunca adet olamamaya da amenore denir.
Amenore iki şekilde ortaya çıkabilir: Birincil amenore ve ikincil amenore. Hayatında hiç adet görmemişse buna birincil adet görmeme, adet görülmüş fakat daha sonra kesilmiş ise ikincil adet görmeme olarak adlandırılır.
Adet görmeme (amenore) nedenleri nelerdir?
Normal bir döngü için bir kadında farklı kompartmanın normal olması gerekir. Bu bölmelerin herhangi birindeki anormallikler amenoreye neden olabilir. Bunlar aşağıdakilerdir:
1. Rahim ve vajina
2. Yumurtalıklar
3. Hipotalamus
4. Hipofiz bezi
Birinci oda anomalilerinde özellikle rahim ve vajinada hormonlara cevap verecek organ (rahim) yoktur veya endokrin anomalileri vardır endometrium yani iç duvar rahimdeki adet kanamasına rağmen vajinadaki anormallikler nedeniyle akıntının olmadığı yer. Bazen kızlık zarı tamamen kapanabilir (kızlık zarı delikli değildir). Bu durumda adet kanı akmadığı için adet görmeyebilirsiniz.
Uterus malformasyonları, yumurtalıkların varlığına rağmen uterusun ve vajinanın üst kısmının gelişiminde doğuştan gelen bir kusuru içerir (müller agenezisi). Ayrıca bazen kalıtsal olarak erkek bireylerde erkek androjenlere karşı duyarsızlıkları nedeniyle testosteron etkisi altında gelişmesi gereken erkek dış genital organ gelişmez ve erkek üreme organları gelişmez. Kısa, kör vajina vardır ama iç cinsel organ yoktur.
Diğer bir uterin malformasyon, önceki düşüklere bağlı olarak rahmin iç tabakasının yapışmasıdır (Asherman sendromu). Bu durumda kanama çok az olur veya hiç olmaz.
İkinci bölme yumurtalıktır. 2 milyon olan yumurtalıktaki yumurta sayısı ergenlik döneminde 400.000’e düşer ve azalmasıyla birlikte kadınlar menopoza girer. Bazen yumurtalıklar doğumsal nedenlerle gelişmeyebilir veya gelişse bile genetik bir durum (Turner sendromu) nedeniyle doğuma kadar değişebilir. Bazen yumurtalıkta yumurta olsa bile hipofiz hormonlarına yanıtsızlık olabilir (yumurtalık direnci sendromu). Tüm bu durumlarda yumurtalıklardan östrojen ve progesteron salgılanmayacağı için endometriumun (endometrium) uyarılması nedeniyle adet görmez. Bazı durumlarda az miktarda östrojen bulunur, ancak progesteron olmadığı için kanama olmaz. ilginizi çekebilir; Kadınlarda Göz Ardı Edilmemesi Gereken Hastalıklar nelerdir?
Üçüncü bölme, beynin altında bulunan hipofiz bezidir. Oradan, yumurtalıkları uyaran FSH ve LH adı verilen hormonlar (gonadotropinler) salgılanır. Salgılarını bozan hipofiz tümörleri (örneğin çok fazla prolaktin hormonu salgılayan hipofiz adenomları) LH ve FSH seviyelerini de inhibe ederek yumurtlamayı engeller ve böylece yumurtalıktan östrojen ve progesteron salgılanmaz ve adet görülmez.
Dördüncü ve en yüksek kompartman hipotalamustur. Beynin bir alanıdır. Oradan, FSH ve LH hormonları hipofiz bezi tarafından salgılanır. Hipotalamustan kaynaklanan amenore nedenleri arasında genetik anormallikler ve aşırı egzersiz, üzüntü, stres, ani kilo kaybı, vücudu etkileyecek atmosfer değişiklikleri, gonadotransmitter salgılanması ve amenoreye neden olması gibi faktörler sayılabilir. Anoreksiya nervoza olarak bilinen aşırı kilo kaybına bağlı amenore ve diğer durumlar, hipotalamustan kaynaklanan amenore nedenlerinden biridir.
Adet olmamanın nedeni nasıl belirlenir, hangi testler yapılır?
Hamilelik, özellikle ikincil amenore ile dışlanacak ilk şeydir. Hamilelik ekarte edildikten sonra testler yapılmalıdır. Tiroid hormonu ve prolaktin hormonu hormon testlerinde ilk düşünülmesi gereken şeylerdir. Buna ek olarak, diğer hormonlar da amenore nedenini ortaya çıkarmada yardımcı olabilir. Klasik yaklaşımda FSH ve LH ileri incelemeye bırakılır ancak bu noktada neden ortaya çıkarılabilir ve hastanın kanının iki kez alınmasına gerek kalmaz. Yüksek FSH ve LH seviyeleri, özellikle yumurtalıklar olmak üzere 2. bölmedeki anormallikleri gösterir (erken menopoz, ilaca dirençli yumurtalık sendromu, kalıtsal yumurtalık yetmezliği).
Hormonal testlerden gebelik, hiperprolaktinemi ve tiroid hastalığı çıkarıldıktan sonra ikinci adım hastaya progesteron verilmesidir.
Progesteron ile kanama meydana gelirse, şu anlaşılabilir: Rahim ve vajina normaldir; hastada östrojen de vardır ancak yumurtlama olmadığı için progesteron salgılanmaz. Kanama yoksa rahim ve vajinada anormallik var veya östrojen yok demektir.