Virüs Nedir? Virüslerin Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir?
Virüs Nedir? Canlılar ve cansızlar arasında geçit formudurlar. Hücresel özellikleri olmadığından sınıflandırmada bir yere konulmamışlardır. Virüsler nükleoprotein yapılıdırlar. Yani nükleik asit ve proteinden oluşurlar.
Kalıtım materyallerine genom denir. Genomu ya DNA ya da RNA’dır. İkisini birlikte bulundurmazlar.
Not: RNA taşıyan virüslerde kalıtımı RNA sağlar. Tuzla Kovid 19 vakaları ile ilgili makalemizi linki tıklayarak öğrenebilirsiniz.
Virüs nedir? Virüslerin Genel Özellikleri Nelerdir?
- Enfeksiyon yapan kısımları nükleik asitleridir. Protein kılıfları, nükleik asidi korur ve konak seçimini yaparak genomun konağa girmesini sağlar.
- Haploit (n kromozomlu) formdadırlar.
- Sitoplazma ve organelleri yoktur.
Not: Virüsler ribozomları olmadığı için, protein sentezleyemezler. Ayrıca solunum enzimi içermediklerinden dolayı, enerji üretemezler.
Enzim sistemleri yoktur. Bundan dolayı, antibiyotiklerden etkilenmezler.
Not: Hücrelerin virüslere karşı ürettikleri bağışıklık maddesine interferon denir. interferon, virüs hücreye ikinci kez girdiğinde salgılanır.
Virüsler ancak canlı bir hücre içine girince çoğalabilirler. Bu nedenle hücre içi zorunlu parazittirler (endoparazit).
Her virüs belli bir konakta çoğalabilir.
Örneğin; kuduz virüsü, beyin ve omurilikte; kızamık virüsü, deride: sarı humma virüsü, karaciğerde çoğalır.
Not: Virüsün bir konak hücreye girebilmesi için, kendine ait tanıyıp; proteinleriyle girdiği konak hücrenin reseptör (alıcı) proteinleri arasında yüzey uyumu sağlanmalıdır.
Canlı hücre dışında kristalleşerek cansızlık özelliği gösterirler. Isı, pH, radyasyon gibi fiziksel ya da kimyasal faktörlerin etkisiyle kalıtım materyalleri mutasyona uğrar.
Not: İki farklı virüs genornunun aynı konakta bulunması ya da mutasyon olması virüslerde çeşitliliğe yol açar.
Virüslerin nedir? Sınıflandırılması
1. Kalıtım materyallerine göre:
a) DNA virüsleri (su çiçeği, uçuk, bakteriyofaj)
b) RNA virüsleri (grip, HIV, TMV, çocuk felci)
2. Bulundukları canlılara göre:
a) Bitki virüsleri (RNA taşır)
b) Hayvan virüsleri (DNA veya RNA taşır)
c) Bakteri virüsleri (DNA taşır)
3. Şekillerine göre:
a) Küresel
b) Çubuk
c) Kurbağa iri başı
Virüslerin Canlılara Benzeyen Özellikleri
1. DNA veya RNA taşımaları
2. Mutasyona uğramaları
3. Konak hücrenin içinde üreyebilmeleri
4. Yeni gen kombinasyonları oluşturmaları
5. Özel protein ve az da olsa enzimlerinin olması
Virüslerin Cansızlara Benzeyen Özellikleri
1. Kristalleşebilmeleri
2. Sitoplazmalarının olmaması
3. Bölünme, büyüme ve ATP üretiminin olmaması
4. Enzim sistemlerinin olmaması
5. Ribozomlarının olmaması
Virüslerin Hücreye Etkileri
- Lizis: Virüsün girdiği hücreyi parçalayıp yok etmesidir.
- Transformasyon: Virüsün girdiği hücrenin şeklini değiştirmesidir.
- Transdüksiyon: Virüsün bir hücreden başka bir hücreye gen aktarımında rol almasıdır.
- Reprodüksiyon: Virüsün hücrenin aşırı çoğalmasına sebep olmasıdır (kansere olan etkisi).
Bakteriyofajın Hayat Devri
1. Faj, bakterinin hücre duvarına kuyruk tarafı ile tutunur.
2. Kuyruktaki enzimleri yardımıyla bakterinin çeperini eritip, DNA’sını içeri gönderir. Kuyruk ve protein kılıfı dışarıda kalır.
3. Faj DNA’sı bakterinin enzimlerini, metabolizmasını yönlendirecek ve kendine benzer yeni virüs yapabilecek genetik bilgileri taşıdığı için, bakteri DNA’sını kendi isteğine göre yönetmeye başlar.
4. Faj DNA’sı, bakteri nükleotidlerini kullanarak yeni virüsler için gerekli olan birçok faj DNA’sını oluşturur.
5. Protein kılıflar oluşur. DNA’lar ve protein kılıflar birleşerek yeni fajlar meydana gelir. Bakteri parçalanır, fajlar serbest kalır ve yeniden başka bakterilere girerler.
Uyarı: Virüsler girdikleri hücrenin nükleik asidini, nükleotidlerini, aminoasitlerini, enzimlerini, ribozomlarını, rRNA’sını, tRNA’sını kullanır. Virüsler sadece hücrenin mRNA’sını ve DNA’sını kullanamazlar. Çünkü mRNA’daki ve DNA’daki şifreler hücreye aittir.
Uyarı: Virüsler, her zaman içine girdikleri hücreyi Lizis’e uğratmazlar. Hücre DNA’sı ile kaynaşıp çeşitlilik sağlayabilir.
