Uluslararası İlişkiler Disiplini Nedir?
Uluslararası İlişkiler Disiplini Nedir? Uluslararası İlişkiler en basit tanımı ile devletlerin ve uluslararası aktörlerin davranışlarını ve birbirleri ile olan ilişkilerini inceleyen bir disiplindir. Uluslararası İlişkiler disiplini tarih, coğrafya, psikoloji, sosyoloji ve siyaset bilimi gibi pek çok disiplin ile birlikte çalışmakta ve onlardan faydalanmaktadır. Disiplinin başlıca çalışma konuları dış politika, uluslararası örgütler, uluslararası hukuk, insan hakları, çatışma yönetimi, siyasi tarih ve küreselleşme gibi konular olmaktadır. Üniversitelerin bu bölümünden mezun olan öğrenciler başta Dışişleri Bakanlığı’nda meslek memuru yani Konsolos, Büyükelçi, Diplomat gibi meslekleri icra edebilmekte ve bunların haricinde çeşitli kurum ve kuruluşlarda meslek sahibi olabilmektedirler.
Disiplininin doğuşunu aslında devletler sisteminin doğuş tarihine denk tutmak yanlış olmayacaktır. Ancak sistemli olarak bir disiplinin ortaya çıkış tarihi bu alandan pek çok araştırmacı ve akademisyene göre 1648 Westphalia anlaşması olarak kabul edilmektedir. Bu anlaşma sonrası ilk ulus devletler ortaya çıkmaya başlamış ve devletlerarası bir sistemin varlığından bahsede bilinir hale gelmiştir. Bu anlaşma sonrası Avrupa’da dine dayalı devletler sistemi sona ermiş ve modern anlamda devlet düzenleri oluşmaya başlamıştır. Günümüz anlamında Uluslararası ilişkiler disiplinin doğuşu ise çok daha sonralara İkinci Dünya Savaşının sonuna dayanmaktadır. Bu savaş sonrası devletler arası iletişim kanalları oluşturulmuş ve disiplinin kuralları, kurumları ve normları oluşmaya başlamıştır.
Uluslararası ilişkiler devletlerarası ilişkileri incelerken belli başlı teoriler kullanmaktadır. Bu teorilerden en popüler olanları realizm, liberalizm ve sosyal inşaacılıktır. Realizm teorisine göre devlet yekpare bir aktördür. Yani realizm devlet altı ve devletlerarası aktörleri uluslararası sistemde bir söz sahibi olarak görmez. Onlara göre tek aktör devlettir. Devletler için en önemli olgu güçtür. Devletlerin yapacakları eylemler de bu güçleri ile orantılı olmak zorundadır. Ayrıca realistlere göre uluslararası sistem anarşiktir yani devletleri ve aralarındaki ilişkileri düzenleyen üst bir kurum yoktur.
Uluslararası İlişkiler Disiplini Nedir? Nasıl incelenir?
Bir başka teori olan Liberaller ise realistlerin aksine uluslararası sistemde çok sayıda aktörün varlığını kabul ederler. Uluslararası sistemde başka örgütler olmak üzere çok uluslu şirketler ve sivil toplum kuruluşları gibi çok sayıda aktör mevcuttur. Liberaller sistemde devletlerarası diyoloğu bir kazan kazan mantığı çerçevesinde okur yani devletler çıkarları için bir araya gelip işbirliği yapabilen aktörlerdir. Liberaller uluslararası sistemi anarşik olarak görmez ve uluslararası örgütlerin varlığını kabul eder. Liberallere göre realistlerin aksine devletler yekpare aktörler değildir ve alt kurumlardan oluşur. Onlara göre devletler, siyasi liderler, çeşitli kurumlar, sivil toplum kuruluşları ve bakanlıklar gibi çok sayıda aktörün bir araya gelmesi ve toplamından oluşur.
Bir diğer popüler teori de sosyal inşaacılık teorisidir. Sosyal inşacılar uluslararası sistemi kimlik kavramı çevçeveside okumaktadırlar. Onlara göre devletlerin birbirine bakışı kimlik çerçevesinde değişebilmektedir. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri için Türkiye ve İsrail birebir devlet olmaktadır ancak ABD’nin gözünde İsrail daha müttefik olarak sayılabilmekle birlikte Türkiye zaman zaman tehdit algısı yaratan bir ülke olmaktadır. Sosyal İnşacılar bunun sebebinin kimlik kavramı olduğu açıklarlar.
Teoriler dışında uluslararası ilişkiler örgütler etrafında şekillenmektedir. Bu konuda ilk modern anlamda örgüt Milletler Cemiyeti ve ardından Birleşmiş Milletler sayılmaktadır. Avrupa Birliği bu anlamda bakıldığında ulus üstü bir örgüt olması sebebi ile özel bir konuma sahip bir örgüt olarak sayılmaktadır. Bunun sebebi Avrupa Birliği’nin devletlerin üzerinde bir otorite yaratma durumudur. Diğer uluslararası örgütlerde devletler ortak bir amaç uğrunda bir araya gelir ve ortak karar alarak faaliyetleri yürütürler. Bu örgütlerde her bir devlet eşit sayılmakta ve çoğunda eşit oy hakkına sahip olabilmektedir. Uluslararası ilişkiler teorileri nelerdir?