Hafıza ile ilgili bilinen ve bilinmeyenler
Hafıza ile ilgili bilinen ve bilinmeyenler nelerdir? İnsanın psişesinde duyduğu, algıladığı ve yaşadığı her şey gözden kaçmaz, bir anlamda orada depolanır. Bazıları ömür boyu orada kalır. Geçmişte olanların “izi”, işaretleri, kodu, hızı psişede kalır. Her birimiz, duyduklarımızı ve algıladıklarımızı tekrar tekrar tanıdığımızı ve geçmişte de böyle yaşadığımızı söyleyebiliriz.
Hafıza nedir?
Hafıza, beyindeki geçmiş deneyimlerin tanınmasını ve hatırlanmasını içeren karmaşık bir zihinsel aktivitedir.
Eğer hafıza olmasaydı, insanlar “sonsuza kadar yeni doğmuş bir çocuk olarak kalırdı” (I. Sechenov)
Hafıza merkezi nerede?
Son yıllarda yapılan psikolojik araştırmalar, hafıza ve hatırlamanın duygu ve motivasyonla yakından bağlantılı olduğunu doğrulamaktadır. Psişenin duyuşsal ve motivasyonel aktivitesini sağlayan subkortikal bölgenin, bilgiyi güçlendirmede önemli bir rol oynadığı ortaya çıkıyor. Genel olarak, beyindeki zihinsel işlevin lokalizasyonu henüz tam olarak çalışılmamıştır. Görsel alıcıların bilgilerinin nasıl ve beynin hangi bölgesinde korunduğunu, bilgilerin beyinde nasıl kodlandığını tam olarak anlamak henüz mümkün olmamıştır.
Beyindeki zihinsel işlevin nasıl lokalize edileceğine dair ön veriler, travmatik beyin hasarı olan hastalar gözlemlenerek toplandı. Beynin arka kısmındaki hasarın görmede, alında oluşan hasarın duygularda, sol yarıküredeki hasarın ise konuşmada hasara neden olduğu bulunmuştur.
Ancak yakın zamana kadar birçok kişi, sadece hayvanlarda değil, insanlarda da, beynin geniş bir alanına verilen hasara rağmen, hafızanın bozulmadığı gerçeğine şaşırdı.
Kabul edilen tek model, daha fazla beyin hasarı ile hafıza bozukluğu arasında bir korelasyon olduğuydu. Buna kitle eylemi yasası deniyor. Yani beyin dokusu hasarı oranı, hafızadaki bozulma oranı ile doğru orantılıdır. Beynin yüzde 20’si cerrahi olarak çıkarılsa bile hafıza kaybolmaz. Bu nedenle hafıza merkezinin yeri konusunda şüpheler oluştu. Bazı psikologlar, hafıza organının bir bütün olarak beyin olduğuna inanıyorlardı.
Hafıza işlemleri nelerdir?
insan hafızasının sınırı var mı? Hafıza, işittiğimiz ve algıladığımız şeylerin beyinde depolandığı süreçtir. Bu durumda, yeni algılar, daha önce başardıklarımızla ilişkilendirilerek güçlendirilir.
Anlamaya bağlı olarak, mantıksal ve mekanik bellek türleri vardır. Anlamak, mantıksal belleğin temelidir. Bu durumda kişi öğrendiklerini kendi sözleriyle ifade edebilir. Mekanik hafıza, bazen anlama dikkat etmeden kuru ezberlemedir. Genellikle, mekanik olarak ezberleyen bir öğrenci, malzemenin tek tek bölümlerini ezberleyemez.
Hatırlama: Psişede önceden birleştirilmiş içeriğin, uzun süreli bellekten işlemsel belleğe getirilmesinin bir sonucu olarak gerçekleştirilmesi ve hatırlanmasından oluşan bir bellek sürecidir. Hatırlamanın amaca bağlı olarak istemli ve istemsiz türleri mevcuttur.
Tanıma:
Unutma. Bellek sorunları bellekten çok bellekle ilgilidir. Modern psikolojideki birçok araştırma, sağlıklı bir beyinde bilginin uzun süre saklandığını, ancak çoğunun kullanılmadığını gösteriyor. Uygulamada, büyük çoğunluk “ulaşılmaz”, “unutulmuş”tur, ancak bunu bildiklerini, okuduklarını, duyduklarını vb. söylüyorlar. Psikologlar buna unutkanlık derler. Yani psişedeki bilgi doğruluğunu ve netliğini kaybeder veya azaltır. Ebbinhaus’un deneyimi bu konuda ilginçtir. İncelenen materyalin %40’ının yarım saat sonra, %66’sının bir gün sonra, %75’inin üç gün sonra ve %79’unun bir ay sonra unutulduğunu kanıtlıyor. Tabii burada bireysel özellikler, malzemenin anlamı ve önemi de büyük rol oynuyor.
Gördüğünüz gibi, unutmada zaman çok önemlidir. Bununla birlikte, paradoksal durumlar da psişeye özgüdür. Örneğin, yaşlı insanlar yakın zamanda duyduklarını kolayca unutabilirler, ancak uzak geçmişte olanları kolayca ve net bir şekilde hatırlayabilirler. Bu fonomene “Ribo yasası” denir. Unutulması gereken ikinci önemli faktör, genellikle mevcut bilgilerin aktif kullanımıdır. Çok az veya hiç ihtiyaç olmadığı şeyler çabucak unutulur.
Tanıma: O herhangi bir nesnenin algılama sırasında hatırlanmasıdır. Tanıma olmasaydı, nesneleri artık, bize tanıdık gelen nesneler olarak değil, yenileri olarak algılarız.
Hafıza türleri
Depolanan malzeme türlerine göre aşağıdaki dört bellek türü tanımlanmıştır. Farklı eylemlere ve bunların hafızasına eylem hafızası denir. Araba kullanmak, müzik aleti çalmak, bilgisayarda yazı yazmak vb. Motor hafızası profesyonel performans için önemlidir. Daha sonra, geçmişte algıladığımız nesnelerin ve gerçeklik olaylarının kopyalarını hatırlamak, korumak ve hatırlamaktan oluşan bir kopya hafıza oluşur. Görüntü belleğinde hangi analizörün daha aktif yer aldığına bağlı olarak beş tür vardır: görme, işitme, dokunma, koku ve tat. Görsel ve işitsel hafıza insan ruhu için daha önemli bir rol oynamaktadır.
Pratik olarak hareket hafızası ile aynı zamanda, duygusal hafıza oluşur. Duygusal hafıza, duyguların, kişisel duygusal durumun ve duygulanımların hatırlanmasıdır. Aniden bahçeden çıkan bir köpekten korkan kişi, yanından uzun süre geçtiğinde bu duyguları yeniden yaşar.
Hafıza bozuklukları
Bireysel bellek parametreleri büyük ölçüde değişir. Bu nedenle “normal bellek” kavramı belirsizdir. Örneğin, hatırlamanın çok daha canlı, net, somut olduğunu ve sıradan vakalara göre en küçük detayların bile hatırlandığını görüyorsunuz. Bu duruma bellek hiperfonksiyonu denir. Güçlü bir etki, keskin bir heyecan ve bazen hipnoz durumunda genellikle bir ilaç alırken kendini gösterir. Duygusal dengesizlikler, güvensizlik duyguları ve heyecan, hafızanın hiperfonksiyonunu yönlendirir ve hafızayı uyarır. İnsan, tatsız ve utanç verici eylemleri unutmak için neredeyse güçsüzdür. Bu tür anıları beyinden silmek neredeyse imkansızdır. Tekrar tekrar hatırlanır, pişmanlık ve pişmanlık (vicdan) duygusu yaratır.
Daha yaygın bir durum, bozulmuş hafıza fonksiyonu ile ilişkilidir. Mevcut bilgileri hatırlama yeteneği nispeten kaybolur. İlk tezahürü, o sırada gerekli materyalin (tarih, isim, terim vb.) Hatırlanmasının göreceli olarak zayıflamasıdır – üreme seçiciliğinde bir azalma. Hafıza bozukluğunun bir sonraki aşaması, amneziye ilerlemesidir. Nedenleri zehirlenme, yaralanmalar, bilinç kaybı, yaşlanma, olumsuz kişilik değişiklikleri ve bazı hastalıklar olabilir.
Amnezi sırasında, önce bilgiyi hatırlama yeteneği, ardından hafıza bilgiyi saklama yeteneğini kaybeder. Her şeyden önce yakın gelecekte öğrenilenler unutulur. Başka bir deyişle, yeni bilgiler ve yeni çağrışımlar ve ardından yaşamın son yıllarında yaşananlar unutulur. Çocukluk ve ergenlikte yaşananlar uzun süre saklanır ve hatırlanır. Karmaşık zihinsel işlemler, karmaşık değerlendirme, yürüyüş vb. hafızanın daha hızlı kırılması nedeniyle.
Bozulmuş hafıza, yanlış hizalama (yapılandırma), tek yönlü hafızaya hafıza aldanmaları denir.