Katılım Bankacılığı Nedir?

Katılım Bankacılığı Nedir? Bankacılık sektörü ihtiyaç ve istekler doğrultusunda ilerlemeye ve gelişmeye devam ediyor. Günümüzün vazgeçilmez unsurların biri olan bankacılık faaliyetleri müşterilerin talepleri doğrultusunda şekilleniyor. 

Faizsiz bankacılık ismiyle de bilinen katılım bankacılığı, faizsiz finansman hizmetiyle özellikle İslam ülkelerinde geleneksel bankacılık sistemine alternatif olarak yaygınlaşmaya devam ediyor. Peki son yıllarda ilginin arttığı katılım bankacılığı nedir?

Katılım Bankası Nedir?

Bankacılık sistemi temelde faiz düzenine dayanır. Faizin İslam dinine göre uygun olmaması sonucu müşterilerin alternatif arayışları üzerine faizsiz katılım bankacılığı ortaya çıkmıştır. Katılım bankacılığı faiz sistemiyle değil, kâr payı bazlı olarak çalışır. Katılım bankacılığında fonlar ticaret veya sanayi gibi yollarla değerlendirilerek elde edilen kâr ya da zararlar müşterilerle ortak paylaşılır. Bu işlemler esnasında faiz uygulanmaz. Faiz uygulanmasına sıcak bakmayan müşteriler katılım bankacılığı sayesinde finansal varlıklarını değerlendirebilmektedir.

Birtakım prensipler üzerine kurulu olan katılım bankacılığı sisteminde bazı konulara destek sağlanmaz. Faiz barındıran ürünler, şans oyunları, tütün, alkol veya silah gibi ürünlere dair finans işlemleri katılım bankacılığında yer almaz. ilginizi çekebilir; En Çok Faiz Veren Bankalar 2022 2023 hangileridir?

Katılım Bankasının Çalışma Mantığı

Katılım bankacılığının çalışma mantığı temelde kâr ve zarar ilişkisine dayanır. Müşteriler güvendiği bankalara paralarını emanet ederler. Banka fon olarak kullandığı bu parayı alım satım işlemlerinde kullanarak olabilecek en az zararla fonu idare eder. Para hareketliliği ve iktisadi faaliyetlerden elde edilen kazanç bankanın müşterileriyle paylaşılır. Banka bu karın yaklaşık ’ sini kurum payı olarak alırken hesap sahiplerine dağıtır. Hiçbir faiz işlemi uygulanmayan bu sistemde hesap sahipleri finansal faaliyetlerini saklama ve değerlendirme olanağı sağlar. Bu sayede faiz içeren bankalara yönelmek istemeyen kişilerin tasarrufları ekonomiye kazandırılarak kalkınmaya katkı sağlanmış olur.

Katılım bankaları alım ve satım faaliyetlerinden elde edeceği kâr oranını belirleyerek müşterilere ödeyecekleri taksit miktarını bildirir. Vade sonuna kadar kâr oranında değişiklik yapılmaz ve vade süresi dolmadan müşteriden alacak talep edilmez.

Katılım bankasının çalışma mantığı olan faizsiz bankacılık işlemlerine uygun şekilde hareket edebilmek için katılım bankaları danışma komiteleriyle birlikte çalışır. Tüm finansal süreç ve ürünler bağımsız danışma komitesinin onayından geçer.

Katılım Bankacılığın Geleneksel Bankacılık Sistemiyle Benzerlikleri

Faizsiz oluşuyla diğer bankacılık sistemlerinden ayrılsa da katılım bankacılığın geleneksel bankacılık sistemiyle benzerlikleri bulunmaktadır. Bu benzerlikler şöyle sıralanabilir:

• Türkiye’ de faaliyet gösteren tüm bankalar Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) tarafından denetlenir. Bu sebeple katılım bankaları ve mevduat bankaları aynı kuruma bağlı olarak çalışmaktadır.
• Evrak ve sözleşme gibi resmi belgeler BDDK tarafından belirlendiği için sözleşme maddeleri benzer içeriklerdedir.
• Katılım bankalarında mevduat bankalarında olduğu gibi para transferi, atm işlemleri, mobil bankacılık gibi hizmetler bulunur.

Katılım Bankacılığı ve Mevduat Bankacılığının Farkları

Geleneksel mevduat bankacılığı ve katılım bankacılığı benzerlikler taşısa da temelde faiz sistemi olmak üzere birtakım farklılıklar içerir. Katılım bankacılığı ve mevduat bankacılığının farkları şunlardır:

• Mevduat bankacılığında bankalar müşterilerine kredi adı altında faizli borç verirler. Katılım bankalarında ise ticaret yöntemi kullanılarak kâr/ zarar ortaklığına dayalı şekilde müşterilere fon sağlanır.
• Mevduat bankacılığında borç tamamen müşteriye aittir ve riskli grupta olan borç alan kişidir. Borç veren banka ise kârlı durumdadır. Katılım bankacılığında ise, banka ve müşteri arasında emek- sermaye ortaklığı kurulduğu için mevcut risk borcu alan ve veren arasında paylaşılmış olur.  Bu sebeple katılım bankacılığında kâr etmenin yanı sıra zarara uğrama ihtimali de bulunur.
• Geleneksel mevduat bankacılığında paranın zaman değeri taşımasından dolayı zaman borçlunun aleyhine, borç verenin lehine işler. Katılım bankacılığında ise emanet olan paranın zamana göre değişimi yalnızca enflasyon oranında olur.
• Mevduat bankacılığında yasal olan tüm işlemler gerçekleştirilirken katılım bankacılığında yasallığın yanında İslami olarak meşru olma durumu da sınırlayıcıdır.

Katılım Bankacılığında Yapılabilen Hizmetler

Mevduat bankacılığında yapılabilen işlemlerin pek çoğu katılım bankacığında da gerçekleştirilebilir. Katılım bankacılığında yapılabilen hizmetler; otomatik ödeme talimatları, ortak ATM işlemleri, internet bankacılığı işlemleri, döviz alım ve satımı, havale ve eft işlemleridir.

Faizsiz Katılım Bankaları

Türkiye’ de hizmet veren birçok yerli sermayeye sahip ve uluslararası faizsiz katılım bankaları bulunmaktadır. Bunlardan en yaygın olanları; Ziraat Katılım, Vakıf Katılım, Türkiye Finans, Kuveyt Türk ve Albaraka Türk bankalarıdır.